Ang Damgo ni Aldong

26 Jun Ang Damgo ni Aldong

Link to the digital book

Kaniadto, adunay usa ka isla diin ang mga tawo niini nagtubo duol sa tubig. Ang mga lalaki ug mga babaye kay mura og kadugo sa mga isda sa ilang kamaayo sa paglangoy ug pagsawom. Higala nila ang mga suba ug mga tubod. Maligo sila bisan unsang orasa, alang sa kalipayan ug kalimpyo. Bisan ang mga bata nga bag-o lang nahimugso kay ligoon dayon, ipailaila ang tubig kanila, dili lang sa ilang mga lawas, apil na sa ilang mga kalag.

Si Aldong kay lahi ra kaayo. Dili siya ganahan maligo. Ganahan ra siya makat-on og pagdakop og mga ihas nga mga mananap sama sa iyang amahan nga si Dalugdog.

Usa ka adlaw, niikyas siya sa ilang balay aron pagdakop og ihas nga manok sa kalasangan. Kon makadakop siya, iya kining ihalad sa mga anito. Apan sa dihang nakadakop na si Aldong, wa siya kabantay nga nakatunob siya og mga tunok sa mga nangatagak nga dagkong sanga sa bugambilya. Wala siya nakahibalo nga makalanag ang mga tunok sa maong tanom.

Bisan naglisod siya og lakang samtang gibitbit ang manok, nangita dayon si Aldong og dahon sa kalamunggay aron tambalan ang iyang mga samad.

Nagtulo ang iyang mga singot pag-abot niya sa ilahang balay. Namatikdan sa iyang inahan nga si Mutya nga nagtakiang ang iyang anak. Nabalaka siya ug iya dayong gisugat si Aldong. Gihikap niya ang naghubag nga mga lapalapa ni Aldong ug nisinggit ang bata sa kasakit.

Gikuha ni Mutya ang uban nga mga tunok samtang nasuko kay niadto man si Aldong sa kalasangan nga wala nananghid. Dihang gisusi niya ang hulagway sa mga tunok namatikdan ni Mutya nga makalanag kini.

Dayon, nangayo og pasaylo si Aldong sa iyang inahan. “Inahan, pasaylo, wala ko nananghid ug nag-amping,” samtang hinay nga gitunol sa iyang inahan ang manok. Dayon, kalit lang nakatulog si Aldong tungod sa iyang kakapoy. Sa iyang damgo, adunay Bata. Maanyag ang iyang mga sinina. Adunay korona ang maong Bata.

Naay mga gigunitan ang maong Bata, apan wala kahibalo si Aldong kon unsa to sila. Sige siya og tingsi ug nisulti kaniya, “Dali, maligo ta!” Nitubag dayon si Aldong, “Dili ko kay tugnaw.”
Gihubo sa Bata ang iyang maanindot nga korona ug mga sinina. Naligo ang Bata sa dagat. Dayon, nangalimyon ang hangin og mga bulak. Ang tingog sa kalanggaman niduyog uban sa mga balod. Pagbalik sa Bata sa baybayon, nausab ang iyang mga gisul-ob. Giilisan kini og ordinaryo nga mga sinina ug dili na kini mabolokon.

Ang Bata sige lang og tawag sa ngalan ni Aldong ug nagsulti nga pakaligoon siya sa dagat. Sa kalit, nibutho ang dako kaayo nga mga sakayan nga mas dako pa sa ilang mga balangay. Nahadlok si Aldong ug nitago. Dayon, gipangita siya sa Bata ug niduol kaniya. Gihikap ang iyang mga lapalapa. Sa paghikap sa Bata, nausab ang iyang mga sinina ug nahimo silang maanyag og balik. Dayon iyang nadungog ang mga tingsi sa maong Bata. “Ayaw kahadlok, Aldong. Pangitaa ko.” Ang tugon sa maong Bata samtang nipahiyom kaniya.

Hangtod, nakadungog na pod si Aldong sa iyang ngalan, apan mas nikusog kini.

Nakamata si Aldong og kalit sa tingog sa iyang amahan ug inahan, “Aldong, mata na, mata na!” Giluwa niya ang gihungit sa iyang baba nga mga gidukdok nga mga dahon nga gisagolan og duga sa lamonsito ug lagtang.

Sa iyang pagmata, nalipay kaayo ang iyang mga ginikanan.

Ug bisan sakit gihapon ug namula ang iyang mga lapalapa, nakabati siya og talagsaon nga kalinaw.

Nihunong ang ilang kasadya dihang gitawag silang tulo sa ilang mga silingan aron moadto sa baybayon kay naay niabot nga mga langyaw.

Pag-abot nila, gipahigayon ang bawtismo. Lima ngadto sa walo ka gatus ka mga lumad ang nabunyagan. Ang kalihokan gisaulog uban sa dakong pagmaya sa ilang lider, si Raha
Humabon. Usa ka dako nga krus ang gitanom sa tunga-tunga sa ilang dapit.

Ang asawa ni Raha Humabon kay gipakita kaniya ang imahen sa Birhen, imahen sa matahom nga Bata nga si Jesus, ug imahen sa hamtung nga Jesus nga gipurongpurongan og tunok. Ang rayna nangayog bawtismo samtang naghilak. Gidawat ni Raha Humabon ang ikatulo nga imahen isip regalo alang sa mga bag-o nga Kristiyano. Gihatag sa langyaw ang imahen sa Bata ngadto sa rayna ug nagsulti kaniya. “Tagoi kini puli sa imong mga anito.”

Bisan pa sa kalayo, namatikdan gihapon ni Aldong ang pagkaparehas sa imahen nga gidala sa mga langyaw sa Bata sa iyang damgo.

Gisultihan ni Aldong ang iyang mga ginikanan kabahin sa iyang damgo. Busa, human sa bawtismo, nibisita sila sa rayna aron mohangyo nga makig-estorya kabahin sa damgo ni Aldong.

Sa sinugdanan, ang rayna dili motuo. Apan dihang gihulagway na ni Aldong ang Bata sa tanang detalye niini sa iyang damgo, nituo siya kaniya. Dayon, nimando ang rayna sa usa ka babaylan ug pinili nga grupo sa mga babaye sa paghubo sa mga sinina sa imahen.

Giligo nila ang imahen sa tubig nga adunay mga bulak. Unya gipasul-ob kini og ordinaryo nga mga sinina nga gigama sa mga pinili nga mga babaye. Kining tanan ilang gibuhat sumala sa damgo ni Aldong.

Human niadto, naabot usab ang kabulahan ug kaabunda sa isla labihan na sa ilang kadagatan. Mas milawom ang pagtuo sa mga tawo inubanan sa ilang kanunay nga pag-ampo sa imahen.

Sukad sa mga panghitabo, maligo na si Aldong kanunay.

Author’s Notes:

Some parts of the story regarding the daily activities of the Cebuanos and the arrival of the Spaniards in Cebu led by the Portuguese explorer Ferdinand Magellan are based on Barangay: Sixteenth-century Philippine Culture and Society (1994) by Dr. William Henry Scott and The Feast of the Santo Niño: An Introduction to the History of a Cebuano Devotion (2017) by Dr. Resil Mojares and edited by Dr. Jose Eleazar Bersales. This story could not have been written without their books.

Also, the character of Aldong and his encounter with the Santo Niño in a dream leading to the first undressing ritual (hubo) is a work of fiction.

The third image or gift given to the King of Cebu, Rajah Humabon is the Ecce Homo (Latin: “Behold the Man”). According to the Basilica Minore del Sto. Niño de Cebu website, “The image could now be viewed and venerated at the right side of the Basilica Church. It is enclosed in a glass and adorned with flowers.”

Contributors:

• Sugilanon ni Cindy Velasquez
• Dibuho nila Saiyenne Seth Soliano, Setphanie Duterte, Kyle Christina Zenarosa
• Gisusi nila Jessrel Gilbuena (Cebuano) and Frances Mae Serenio (English)
• Ang kasaysayan gisusi ni Mr. Trizer Mansueto